Lëvizja për shëndetin mendor e Dorothea Dix.

Levizja  per  shëndetin mendor e themeluar nga Dorothea Dix ka  shenuar  nje  zhvillim historik ne  kurën e  semundjeve  mendore. Kjo lëvizje permban nje perqasje te re ne zgjidhjet e problemeve me natyre mendore. Objektivi kryesor ishte integrimi social i personave qe ishin te perjashtuar. Lindur  (shek.XIX) ne  nje  familje amerikane me  probleme, Dorothea Dix  nisi  Levizjen  per  shendetin  mendor. Fale  ndjeshmerise  se  saj , i’u  dha  ze  njerezve  te  perjashtuar  nga  shoqeria. Ndoshta  shume  pak  e  njohin  emrin  e  saj, por  Dorothea  ishte  nje  grua  shume  e  rendesishme. Lindi ne USA ne 1802. Nuk  pati  nje  femijeri  te  lumtur. I  jati kishte  probleme  me  alkolin  ndersa  e  jema  vuante  nga  çrregullime  psikologjike  te  renda.

Veshtiresite  ne  familje e ben shume te ndjeshme kundrejt personave me më pak fat.Ajo  e  drejtoi  vemendjen  e  saj  drejt  integrimit  te  individeve  te  perjashtuar  nga  shoqeria.Themeloi  levizjen  per  shendetin mendor. Në moshën 39-vjeçare ishte vullnetare në një burg grash me çrregullime mendore dhe kjo shënoi fillimin e mendimit të saj aktual. Ideja kryesore ishte kërkimi për një përgjithësim të trajtimit psikologjik. Në këtë mënyrë, do të  ishte  e  mundur  te  pershtatej  per  çdo  individ; pra edhe  per ata  qe  nuk  kishin  mundesi  financiare.Impakti  ishte  i  madh dhe  u  krijua  e  ashtuquajtura  terapia  morale. Filluan  te  ndryshojne  edhe kushtet  higjenike  te  qendrave  ku  jetonin  personat  me  çrregullime  mendore.

”Te  çmendurit”, të  perjashtuarit nga  shoqeria.

Ne  fillim  te  shek XVIII , ata  qe  shfaqnin  simptoma  te  renda  psiqike  quheshin te  çmendur.Konsideroheshin si  te pallogjikshem  dhe  te  paafte  per  te  arsyetuar. Te  trajtuar  si  kafshe  te  egra, ata  jetonin  ne  çmendina  si  brenda  nje  kafazi.Shpesh  ishin  objekt  sharjesh  dhe  talljesh.Kushtet e  jeteses  ishin  çnjerezore dhe  po  ashtu  edhe  menyra  si  i  trajtonin. I  rrihnin  dhe  i  linin  te  vdisnin  urie  te  izoluar  dhe  te  trullosur  nga  substanca  te  ndryshme  kimike.Nje  nga ngjarjet  qe  ndikoi  ne  ndryshimin  e  situates  ishte  trajtimi  qe  merte  George i III, i njohur  si “mbreti i çmendur”.Ky  monark  vuante  nga porfiria.Per  te  kuruar  semundjen  e  tij,mjeket  i  jepnin  sasi  te  medha qumesht  gomari.Ky  trajtim  favorizoi  lindjen  e  nje  ndjenje  optimizmi  social dhe  hapi  porten e nderhyrjeve  dhe  terapive te  reja  per pacient  me  çrregullime  mendore.

Terapia morale, trajtim human dhe i personalizuar. Ne  menyre  graduale u hap rruga  per  nje  perqasje psikosociale  perkundrejt çrregullimeve  mendore. Shkendija qe ndezi terapine  morale (ne gjysmen e pare te shek te XVIII)  ishte  pikerisht nevoja  per  te  filluar  njohjen  e  te  drejtave individuale.Ky  term  lidhet  me  aspektet  emocionale  dhe  psikologjike  te  individit.Veç  te  tjerash percakton nje “kod sjelljeje” qe  udheheq  ekzistencen.Ndër parimet themelore ishte pranimi dhe trajtimi i pacientit në mënyrë të natyrshme dhe të respektueshme. Specialistët nxitën kontaktet dhe marrëdhëniet ndërpersonale, perveçse  nje  vëmendje të personalizuar. Lindja e terapisë morale favorizoi mbylljen e institucioneve psikiatrike (çmendinave). Në këmbim, u ngritën vende më të përshtatshme të kujdesit, të destinuara për shërimin dhe riintegrimin e pacientit në shoqëri.

Lindi lëvizja per shëndetin mendor. Në gjysmën e dytë të shekullit të XIX, terapia morale pësoi një rënie për shkak të rritjes së madhe të njerëzve që iu  drejtuan institucioneve.Rritja e pacientëve kishte dy shkaqe. Nga njëra anë, ardhja e emigrantëve pas luftës civile, nga ana tjetër lindja e lëvizjes për shëndetin mendor e Dorothea Dix. Pasojat, të paparashikuara dhe të drejtpërdrejta, çuan në rritjen e madhe të shtrimeve në spitale.

Kur mbërriti në Angli, Dorothea u sëmur nga mushkëritë .Gjatë sëmundjes ajo pati kontakte me disa studiues të cilët e prezantuan me teoritë e vëmendjes ndaj çmendurisë. Psh: terapi morale, kontrasti midis jetës së izoluar dhe shoqërisë, eliminimit të kufizimeve mekanike dhe terapisë okupacionale.

Përvoja në burgje.Një vizitë vullnetare në një burg grash i hapi sytë për kushtet në të cilat jetonin të burgosurat.U prek aq  shume nga degradimi në të cilin ato ishin të detyruara te  jetonin saqë vendosi të  impenjohej në maksimum.Që atëherë vizitoi qendra dhe  institucione të shumta denimi me qëllim qe të njihte thellë abuzimet dhe kushtet çnjerëzore.Vendosi t’a ndryshojë situatën. Themeloi lëvizjen e shëndetit mendor dhe nisi një fushatë për të eliminuar paragjykimet sociale. Qëllimi i saj ishte rikthimi i dinjitetit njerëzor.

Reforma e institucioneve mendore. Dorothea Dix mblodhi dëshmi të mjaftueshme për të kërkuar një interpelancë nga Gjykata e Massachusetts. Ajo kërkonte modifikimin e kushteve të tmerrshme dhe të demshme në të cilat jetonin të sëmurët mendor. Libri i saj ne 1845, Shënime mbi Burgjet dhe Disiplinat e Burgjeve në Shtetet e Bashkuara, kontribuoi në krijimin e spitaleve psikiatrike në 11 shtetet lindore të vendit.

Ndoshta nuk është figura femerore më e famshme e historise, por sigurisht ka  dhene  nje  kontribut të madh etik dhe moral në terapitë psiqike. Pa punën e saj trajtimi i sëmundjeve mendore me gjasa nuk do të kishte ndryshuar.Konsiderohet promovuesja e perqasjes së re ndaj çrregullimeve psikiatrike. Dorothea Dix dhe lëvizja e shëndetit mendor perfaqesojne një pikë kthese te  jashtezakoneshme.

(psikologjia per te gjithe)                                                                                                       5/Janar/2019