Librat letrare që lexonte S.FREUD.

Letërsia  ka  patur  gjithmonë  një  rol  të  rëndësishëm  në  jetën  dhe  mendimin  e  Freud.  Ai  lexonte  shumë. Në  shtëpi  kishte  një  bibliotekë  plot  me  libra  dhe  një  kureshtje  intelektuale  deri  në  “pangopësi.” Nuk  lexonte  vetëm  shkencë  por  edhe  libra  letrarë.

Gjatë  viteve  të  gjimnazit  ai  ishte  një  nxënës  i  shkëlqyer  dhe  kishte  një  pasion  të  veçantë  për  letërsinë  dhe  gjuhët  antike. Zbuloi  në  ato  vite  Tragjeditë  e  Sofokliut  dhe  në  veçanti  Edipi  –  mbret,  që  siç  e  dimë  pati  një  të  ardhme  goxha  të  respektueshme  në  teorinë   psikoanalitike.

“Kam  qënë  gjithmonë   shumë  krenar  “ shkruante  Freud , për  atë  shtresën  e  pasur  të  depozituar   tashmë   në  memorjen  time  nga  studimi  i  gjuhës  Greke”.(Sofokliu  dhe  Homeri).Kur  i  kërkuan   të  plotësonte  një  pyetësor   me  “10  librat  më  të  mirë”  nuk  pati  asnjë  hezitim : Homeri  dhe  Sofokliu   të  parët   të  ndjekur  nga  Goethe  dhe  Shakespeare.

Në  diskutimin  që  mbajti  në  1930  kur iu  akordua  Çmimi  Goethe  tha  që  ishte  një  adhurues  i  tij  dhe  në  veçanti  çmonte  Faust  dhe  Efigjenia  në  Tauride,*  vepra  nga  të  cilat  kishte  zbuluar  shumë  koncepte  të  psikoanalizës. Përveç  Goethes, Freud  pëlqente   dhe  klasikë  të  tjerë  Gjerman  si  Schiller  (nga i  cili  përftoi  konceptin  për  të  cilën “ uria  dhe  dashuria  përbëjnë  arsyen  e  funksionimit  të  botës “,(kjo  ishte  dhe  pika  e  parë  e  mbështetjes  për  krijimin  e  teorisë  psikoanalitike) si  dhe  poetin  Heinrich  Heine.

Sipas  Freud , Shakespeare  na  fut  “në  një  botë  me  shpirtra , me  demonë  dhe  fantazma”. Nga  ky  autor  Freud  çmon   shumë  Hamletin  (që  i  ka  rrënjët  e  tij  në  të  njëjtin  terren  si  Edipi – mbret )  dhe  tragjedinë   Macbeth  bazuar  në  temën  e  sterilitetit  në  çift. Përmes  shijeve  letrare  të  Freud  janë  edhe  romancierët  e  shekullit  te  XIX;  Dostoyevsky  me  librin  e  tij  “Vëllezërit   Karamazov “  që  përshkruan  të  njëjtën   temë   të  “patricidio”- s  (vrasja e babait)  Edipike  të  Sofokliut. Freud  nuk  lë  pas  dore  as  romanet  franceze. Ai  lexon  E. Zola  –  Fekondimi  dhe  Dr. Pascal   dhe  Balzac  me  “ Lëkura  e  Shagrenit ” *

Pra  siç  e  shohim  shijet   dhe  referimet  letrare  të  Freud   janë   shumë  klasike.  Nëse  ai  lexon  dhe  çmon  Thomas  Mann,  Stefan  Zweig  apo  Arthur  Schnitzler , një  pjesë  e  madhe  e  letersisë  gjermane  të  900   nuk  duket  se  i  intereson ,  si  në  rastet  e  Rilke, Kafka,  Musil  apo  Döblin.  Me  siguri  ajo  që  e  terhiqte  Freud  nuk  ishte  dhe  aq  forma  letrare  se  sa  përmbajtja  e  librave.

Përsa  i  përket  krijimit; atij  letrar  ose  artistik  në  përgjithësi,  Freud  e  konsideron  analog  me  një  ëndërr  me  sy  hapur ,  një  portë  hyrje  për  njohjen  e  të  pavetëdijshmes,  ku  Freud  kërkon   konfirmimin  e  teorisë  së  tij. Dr.Freud – it,  më  të  madhit  të  psikoanalizës  nuk  i  mjaftonte  vetëm  literatura  shkencore  e  neuropatologjisë ..

Për  ata  që  sot  shumë  të  rinj   koha  e  S. Freud  iu  duket  e  largët  apo  “e  vjetëruar  “ gjej  vënd  të  shtoj   një   pjesë  të  shkurtër   të  një  shkrimi   reflektiv  dhe   kritik  të  një  autoreje  të  re  që  ushtron   profesionin  e  saj  në  fushën  e  psikologjisë : “ Nuk  i  dua   ata  psikologë  që  nuk  lexojnë  kurrë  asnjë  libër  tjetër  po  nuk   ishte  i  fushës  së  tyre,  që  nënvlehtësojnë  antropologjinë , sociologjinë , etologjinë,  fizikën,  filozofinë,  që  nuk  njohin  etimologjinë  e  asnjë  fjale, që  poezia  nuk  iu  duket  se  iu  mëson  gjë  nga  jeta, që  Shakespeare , muzika  dhe  mënçuria  e  gjyshërve  të  tyre  nuk  janë  të  rëndësishme  për  të  ditur  si  të  flasim .”

Shënim

* Efigjenia  në  Tauride,  (kjo  sigurisht  është  tragjedia  greke  vepër  e  Euripidit, por  në  shkrim  Freud  i  referohet   asaj  të  ripunuar  nga  Goethe.)
* Lëkura  e  Shagrenit  në  kohën  kur  edhe  në  vendin  tonë  ky  roman  ishte  goxha  “në  modë”  e  gjeje  të   përkthyer  me  këtë  titull. Ai  origjinal  është  “La  peau  de  Chagrin”.